Leishmania is een ziekte die door zandvliegjes wordt overgebracht en (nog) alleen maar rondom de Middellandse Zee en zuidelijker voorkomt. Het is een ziekte waar een hond meestal niet meer vanaf komt maar goed te behandelen is met o.a. Allopurinol. Preventie is gebaseerd op voorkomen van steken door zandvliegjes en dat kan bijv. met behulp van de Scalibor tekenband.

Wat is Leishmaniasis? 

Leishmania bij de hond wordt veroorzaakt door de eencellig parasiet (protozo) Leishmania Donovani. Deze parasiet wordt overgebracht door de zandvlieg, die voorkomt in landen rond de Middellandse Zee. De parasiet nestelt zich in verschillende plekken in het lichaam, met name in het beenmerg en lymfeknopen van de hond.  De zandvlieg die de Leishmania protozo bevat, houdt zich overdag verscholen, maar rond zonsondergang komen zij te voorschijn. De hond wordt gebeten en de Leishmania komt in het bloed van de hond terecht.

De zandvlieg is een klein mugje van ongeveer 3 mm groot

 

Verspreidingsgebied van Leishmania

De zandvlieg komt nog niet in Nederland voor, daarvoor is het hier gemiddeld te koud. Echter; gezien de toename van vroeger (sub)tropische aandoeningen zoals hartworm en Babesiose, is het zeer waarschijnlijk dat dat niet al te lang op zich zal laten wachten.  Het probleem van de aandoening is dat het ziektebeeld en het verloop van hond tot hond zeer kan verschillen.

 

Sommige honden krijgen de ziekte heel kort na de infectie, bij anderen is het hun hele leven aanwezig, zonder ooit klachten te hebben. De parasiet kan zich inkapselen in milt lever, maar ook in beenmerg en/of lymfeklieren. Op zo’n moment is de ziekte dan ook niet aan te tonen door een test. Maanden tot jaren later kan de ziekte "wakker " worden en gaat de hond pas symptomen vertonen. Of en wanneer de ziekte actief wordt hangt af van de individuele afweer van de hond.  Alle honden in het Middellandse Zeegebied worden vroeg in hun leven door de zandvlieg gestoken en zullen afweerstoffen bij zich dragen. De ziekte kan dan na enkele weken tot jaren (zeven jaar of langer) tot uiting komen. Het treft dan vooral honden met een zeer laag immuunsysteem.

Ook al is de hond getest en negatief bevonden is, wil dat niet zeggen dat de hond niet jaren later - tot 7 jaar - alsnog de ziekte kan krijgen.

Wat zijn de symptomen van een hond met Leishmania?

Leishmaniose is een van de moeilijkste ziektes om te herkennen aan de hand van symptomen omdat het zo'n divers ziektebeeld kan hebben. Bovendien kan de hond drager zijn (positief) zonder ooit ziek te worden.
Afhankelijk van de organen die aangetast zijn door de parasiet en het stadium van de ziekte, kunnen er verschillende ziekteverschijnselen optreden:

Algehele toestand van de hond:

• Geleidelijke toenemende lusteloosheid
• Gewichtsverlies ondanks dat hij goed eet of zelfs veel meer eten krijgt.
• Bewegingsproblemen-gewrichtsklachten.
• Koorts
• Slaapzucht
• Bloedarmoede (bleke slijmvliezen)
• Lymfeklieren vergroot, vooral in hals- en knieholte

Huidklachten:

• Droge schilferige huid en wondjes die slecht/niet genezen
• Kale plekken: oren, de neus/rond de ogen + symmetrischekaalheid op lichaam en/of hoofd
• Roze ooglidranden en-of rond de neus en kale plekjes achterop de oren
• Korsten en kloven aan neusspiegel en voetzooltjes en zweren op de huid en in de slijmvliezen 
• Rode geïrriteerde huid / blauwe plekken

Bloed:

• Totaal eiwitten: vrijwel altijd verhoogd
• Albuminegehalte: vaak verlaagd
• Hematocriet waarde: vaak verlaagd
• Leukocyten: meestal normaal
• Nierinsufficiëntie (grootste doodsoorzaak van Leishmaniose)
• Leverschade

Overige:

• Droge neus / neusbloedingen/
• Chronische oogontstekingen
• Diarree, soms constant en soms wisselend
• Afwijkingen aan de nagels, snelgroeiend of erg dik/hard

Hoe wordt de diagnose Leishmania gesteld?

De diagnose is nogal een lastig vanwege de verschillende uitingsvormen. Daarnaast bestaan er meerdere testen voor Leishmaniose die op verschillende momenten of gecombineerd kunnen worden toegepast. Wordt er negatief getest maar blijven de klachten dan is het aan te raden nog eens te testen.

• PCR; (Polymerase Chain Reaction) spoort DNA-ketens van de parasiet op. Een hond die drager is maar niet ziek, kan zo ontdekt worden omdat de PCR-test redelijk zeker kan vaststellen of de hond positief of negatief is. (Voor verdachte honden zónder symptomen).
• IFI; (Immuno Fluorescentie afweerstoffentest) is een nuttige test.Deze test geeft de hoeveelheid afweerstoffen tegen de parasiet aan. (Voor honden met één of meerdere symptomen aangeraden)
• ELISA; Deze test biedt een betrouwbaarheid van 80-100%, maar kan in de vroege fase van de ziekte vals negatieve uitslagen geven. Bij twijfel: na een aantal weken hertesten.
• DAT; (Direct Agglutination Test) is een test op antilichamen in het bloed en kan - net als de Elisa - in een beginstadium vals negatieve uitslagen geven.

Wat is de behandeling van Leishmaniose?

In principe is de hond goed te behandelen, mits tijdig ontdekt. Nadat de hond positief getest is, wordt gestart met de tablettenkuur van Allopurinol®, dat de symptomen doet verminderen. Honden die na behandeling opnieuw getest worden, kunnen negatief zijn. Sommige blijven de tablettenkuur gedurende hun hele leven gebruiken zonder nadelige gevolgen. Ze blijven echter wel drager van de ziekte. Het is tevens verstandig om het bloed om de 3 -6 maanden te laten controleren

Is Leishmania te voorkomen?

Preventie van Leishmaniose is gebaseerd op het voorkomen van de beten van de zandvlieg;

• Gaat u met de hond op vakantie rond de Middellandse zee, doe hem dan de Scalibor® tekenband om, deze biedt voor 95% bescherming tegen zandvliegjes. Andere middelen die werkzaam zijn tegen zandvliegen zijn: Vectra 3D (alleen bij de dierenarts) en Advantix.
• De vliegjes zijn rond zonsop- en ondergang het meest actief. Houd uw hond dus ‘s avonds en ’s nachts zoveel mogelijk binnen en gebruik dubbel muskietengaas.
• Hoe zuidelijker u reist hoe groter de kans op besmetting.
• De zandvlieg is actiever in en bij waterrijke gebieden, ze hebben water nodig om te overleven.

Meer feiten over Leishmania 

• Leishmaniasis is - zover bekend - niet overdraagbaar op mensen.
• Personen met een verlaagd immuunsysteem - zoals HIV patiënten - hebben wel een verhoogd risico om zelf Leishmaniasis te ontwikkelen als ze gestoken zijn door een zandvlieg in de risicogebieden.
• Onderzoek heeft aangetoond dat vlooien en teken de ziekte niet over kunnen brengen. In diverse landen in Europa zijn honden met Leishmaniasis die met andere honden samenleven, waarbij géén van de andere honden de ziekte heeft ontwikkeld.
• Als een hond in een stabiele, rustige omgeving verblijft en zich prettig voelt, zodat het afweersysteem goed kan functioneren, gaat het in de meeste gevallen met behulp van de medicatie Allopurinol® erg goed.
• Na een gecombineerde behandeling duurt het veel langer voordat de ziekte terugkomt en is het zelfs mogelijk dat de ziekte niet meer terugkomt.
• Het is vrijwel onmogelijk om de parasiet volledig weg te krijgen, na behandeling zullen veruit de meeste honden drager blijven.
• Bij een juiste behandeling en tijdige onderkenning van de symptomen kan een hond met Leishmaniose goed gezond oud worden.
• Leishmaniose hoeft niet te betekenen dat je hond hieraan overlijdt of zelfs maar zichtbaar ziek hoeft te zijn.
• Er zijn honden die aan Leishmaniose overlijden, maar veelal gaat het dan om honden waarbij de behandeling laat is ingezet of om honden met daarbij bijvoorbeeld een Ehrlichia besmetting.
• De ziekte is en blijft wel een sluipmoordenaar. Het is een ziekte die in de gaten moet worden gehouden met regelmatige testen. Zowel op de parasiet als de functies van de organen. Zeer belangrijk is en blijft een vroegtijdige diagnose.
• Stress verlaagt de weerstand van de hond waardoor de Leishmania wakker kan worden. Probeer dit te voorkomen, geef de hond een stabiele, rustige omgeving.
• Het gebruik van cortisonen (zoals prednison) vermindert de natuurlijke weerstand van de hond waardoor de ziekte kan terug keren. Probeer daarom het gebruik te voorkomen. Gebruik het alleen kortdurend of als het echt niet anders kan.
• Narcose kan de weerstand eveneens ernstig verlagen. Laat dat alleen doen als de hond weer stabiel is of als het echt niet anders kan.
• Onthoud, hoe zuidelijker u reist hoe groter de kans is op besmetting. Ook is de vlieg actiever bij waterrijke gebieden. De zandvlieg heeft water nodig om te overleven.